Idiomy są jednostkami leksykalnymi, które nabierają swojego znaczenia tylko jako całość i w ten też sposób należy się ich uczyć. Należy przy tym pamiętać, że nieraz idiom niemiecki składa się z zupełnie innych słów niż jego odpowiednik w języku polskim. Wystarczy spojrzeć na poniższe wyrażenia:
ich fresse einen Besen, wenn…
kaktus mi wyrośnie, jeśli…
czy
etwas an die große Glocke hängen
rozpowiadać coś
Jeżeli więc zabieracie się za naukę idiomów, powinniście wyposażyć się w materiały, które Wam w tym pomogą. Przykładem takiej pomocy może być nowa książka Wydawnictwa Naukowego PWN pt. 300 idiomów języka niemieckiego. Jej autor, Daniel Berg, jest lingwistą z Niemiec, który od kilku lat mieszka i pracuje w Polsce, we Wrocławiu. Jest on także autorem książki 333 pułapki języka niemieckiego.
Szczerze mówiąc miałem pewne wątpliwości co do tego, jak można zrecenzować książkę, która prezentuje same idiomy, ale gdy przeczytałem wstęp, zerknąłem na spis treści i zawartość książki, wszystko stało się jasne. Ta książka to nie jakiś zwykły zbiór idiomów, do czego tak naprawdę przywykłem. Jest to po pierwsze dokładnie przemyślany zbiór idiomów najczęściej używanych we współczesnej niemczyźnie, w mediach oraz w języku codziennym. Po drugie książka to nie same idiomy i ich tłumaczenie na polski. Znajdziemy w niej także przykładowe zdania po niemiecku i polsku, które obrazują użycie danego wyrażenia. To nie wszystko. Publikacja zawiera bowiem część z ćwiczeniami w 4-stopniowej skali trudności. Same ćwiczenia to może nic nadzwyczajnego, bo są to po prostu zdania z lukami, w których należy uzupełnić brakujące słowo-klucz z danego idiomu, ale na potrzeby szybkiego powtórzenia powinno wystarczyć.
We wstępie autor zdradza nam, jakie było kryterium wyboru idiomów do jego publikacji. Można się domyślić, że chodzi o częstotliwość użycia. Aby dokonać tego wyboru właściwie, autor wykorzystał narzędzia internetowe (wyszukiwarka Google), ankietował konkretne osoby i polegał na własnym wyczuciu językowym. Daniel Berg zauważył też bardzo ważną kwestię, a mianowicie przydatność danych idiomów dla konkretnego użytkownika języka. Problem ten pojawia się w każdym tego typu zbiorze, gdyż to, kiedy dane słówko czy zwrot będą potrzebne, zależy od wielu czynników, chociażby od tego, jakim językiem posługujemy się na co dzień, jakie mamy zainteresowania, skąd pochodzimy etc.
Zanim zaprezentuję kilka przykładów, chciałbym wymienić za autorem cztery możliwości tłumaczenia idiomów niemieckich na język polski. Potraktujcie to jako ciekawostkę, bo raczej nie wykorzystacie tej wiedzy praktycznie ani nie będziecie grupowali idiomów pod względem relacji ekwiwalencyjnych.
- Pełna tożsamość
Oznacza to, że idiom możemy przetłumaczyć 1:1, np.: viel Lärm um nichts – wiele hałasu o nic. Takie idiomy są oczywiście łatwiejsze do zapamiętania.
- Prawie pełna tożsamość
W idiomie polskim i niemieckim widoczne są niewielkie różnice, które jednak są mało istotne dla uczącego się, np.: jemandem auf die Nerven gehen – grać komuś na nerwach.
- Idiomatyczny odpowiednik z inną metaforą
Polski odpowiednik idiomu opiera się na innym obrazie niż ten niemiecki. Duże znaczenie ma tutaj przejrzystość wyrażenia niemieckiego, np.: jemandem ein Dorn im Auge sein – być cierniem w czyimś oku.
- Brak odpowiednika idiomatycznego
To najbardziej skomplikowany przypadek, gdzie niemiecki idiom nie ma polskiego odpowiednika, np.: drei Kreuze machen ? cieszyć się, że ma się coś za sobą.
Zerknijmy teraz na kilka wybranych idiomów wraz z przykładami ich użycia. Mam nadzieję, że dzięki temu będziecie mogli sobie wyobrazić naukę z tą książką.
den Finger in die Wunde legen
oraz
bei etwas die (seine) Finger (mit) im Spiel haben
ein Griff ins Klo
oraz
ein Haar in der Suppe finden
Ogólnie rzecz biorąc książkę warto jest mieć w swojej biblioteczce, bo skupia się na ważnych i częściej występujących idiomach. Łatwiej jest się z niej uczyć niż np. ze słownika czy innych zbiorów, gdzie mamy 1000, 2000 czy 5000 idiomów. Na plus jest też część ćwiczeniowa (ok. 60 stron) z odpowiedziami, której nie znajdziemy w słownikach lub większych zbiorach. Nie wiem, jak na Was, ale na mnie działa zachęcająco także fakt, że autor tej publikacji jest Niemcem.
Na chwilę obecną nie znajduję minusów książki, cenę też uważam za sprawiedliwą. Możecie ją kupić na stronie PWN.
KONKURS!
Możecie wygrać jeden z trzech egzemplarzy książki 300 idiomów języka niemieckiego. Wystarczy w komentarzu pod tym wpisem podać JEDEN najciekawszy Twoim zdaniem niemiecki idiom z tłumaczeniem na język polski oraz przykładem użycia w zdaniu, także z tłumaczeniem na język polski.
Każdy idiom może pojawić się tylko raz, jeżeli coś się powtórzy, wtedy w konkursie bierze udział osoba, która dodała przykład jako pierwsza.
Regulamin konkursu
- Organizatorami konkursu są Wydawnictwo Naukowe PWN oraz Łukasz Tyczkowski, nagrody sponsoruje Wydawnictwo Naukowe PWN.
- W konkursie można wygrać jeden z trzech egzemplarzy książki.
- Zwycięzcy zostaną wybrani przez autora bloga (Łukasz Tyczkowski) na podstawie udzielonych odpowiedzi.
- Tylko pełne i poprawne odpowiedzi (idiom niemiecki ORAZ tłumaczenie ORAZ przykład użycia w zdaniu z tłumaczeniem) będą brały udział w konkursie.
- Odpowiedzi z błędami w idiomie, przykładzie użycia w zdaniu lub tłumaczeniu nie będą brane pod uwagę.
- Po wyłonieniu zwycięzców zostaną oni poproszeni o przesłanie mailowo danych do wysyłki nagrody (imię, nazwisko, adres, numer telefonu), dlatego podczas udzielania odpowiedzi należy podać prawidłowy adres e-mail.
- Dane zostaną przekazane do sponsora, który wyśle nagrody.
- Konkurs trwa do 17.07.2016 do godz. 23:59. Odpowiedzi udzielone po tym czasie nie będą brane pod uwagę.
Czekam na Wasze odpowiedzi!
komentarzy 99
Zeit ist Geld für viele Leute.
Dla wielu ludzi czas to pieniądz.
Viele Leute verschwenden einfach ihre Zeit.
Dużo ludzi po prostu trwoni swój czas.
Nee nee, dieser Drops ist noch nicht gelutscht! (Nie, nie, nie wyssaliśmy jeszcze tego dropsa)
Dyskusja, która jeszcze trwa, więc żadna ze stron nie powinna ogłaszać kapitulacji (ani wygranej).
Mój mąż chciałby zostać w wakacje w domu, ja bym chciała udać się do Grecji. Nie wyssaliśmy jeszcze tego dropsa.
Mein Mann möchte in einem Urlaub zu Hause zu bleiben, würde ich gerne nach Griechenland zu gehen. Nee nee, dieser Drops ist noch nicht gelutscht!
sich etw. in den Kopf setzen – wbić sobie coś do głowy
Er hat sich in den Kopf gesetzt, sie zu heiraten. -Wbił sobie do głowy, że ją poślubi.
im siebten Himmel sein ? być w siódmym niebie
Seither wir zusammen sind, sind wir im siebten Himmel.
(Odkąd jesteśmy razem, jesteśmy w siódmym niebie.)
im siebten Himmel sein ? być w siódmym niebie
Da lachen ja die Hühner – koń by się uśmiał
Du hast eine Ideen, da lachen ja die Hühner. – Masz takie pomysły, że koń by się uśmiał.
Wo sich Fuchs und Hase Gute Nacht sagen. – tam gdzie diabeł mówi dobranoc
Ich zelte im dichten Laubwald, wo sich Fuchs und Hase Gute Nacht sagen. – Biwakowałem w gęstym liściastym lesie, tam gdzie diabeł mówi dobranoc.
Lieber den Spatz in der Hand als die Taube auf dem Dach- Lepszy gołąb w garści niż wróbel na dachu- lepsze coś, co jest niedoskonałe, ale pewne, dostępne niż niedostępny ideał.
Die Menschen gehen lieber den komplizierten Weg für den Spatz auf dem Dach, anstatt die Taube in die Hand zu nehmen”. Ludzie wolą przejść skomplikowaną trasę do( w domyśle -by złapać) wróbla na dachu, zamiast wybrać gołębia w ręku (w domyśle- to co już mają )
Da wird doch der Hund in der Pfanne verrückt! – Wariuje pies na patelni!
(takimi słowami Niemcy wyrażają swoje zdziwienie)
Am Montag hat sie persönlich eine berühmte Schauspielerin getroffen. Da wird doch der Hund in der Pfanne verrückt! – W poniedziłek ona spotkała osobiście sławną aktorkę. Jestem zaskoczony.
das eigene Nest beschmutzen – kalać własne gniazdo
Du solltest über deine Familie nichts Schlechtes sagen. Schließlich darf man nicht das eigene Nest beschmutzen. – Nie powinieneś mówić nic złego o swojej rodzinie. W końcu nie wolno kalać własnego gniazda.
unter einem Glücksstern geboren sein – urodzić się pod szczęśliwą gwiazdą
Nach dem ersten Bewerbungsgespräch bekam ich eine Stelle. Man kann sagen, dass ich unter einem Glücksstern geboren bin. – Po pierwszej rozmowie kwalifikacyjnej dostałem pracę. Można powiedzieć, że urodziłem się pod szczęśliwą gwiazdą.
Ich glaub, mein Schwein pfeift ? Myślę, że moja świnia gwiżdże.
(Zdarza się coś niespodziewanego, coś trudnego do uwierzenia.)
Gestern habe ich ein teures sportliches rotes Auto gewonnen und ich glaub, mein Schwein pfeift. – Wczoraj wygrałem drogi sportowy czerwony samochód i nie mogę w to uwierzyć.
Ich glaub, mein Schwein pfeift – Myślę, że moja świnia gwiżdże.
(Zdarza się coś niespodziewanego, coś trudnego do uwierzenia.)
Gestern habe ich ein teures sportliches rotes Auto gewonnen und ich glaub, mein Schwein pfeift.
der Mann der Tat ? człowiek czynu
Der Mann der Tat hat immer etwas zu tun. – Człoowiek czynu ma zawsze coś do zrobienia
jemandem auf dem Palme bringen – doprowadzać do szału
„Unsere neue Deutschlehrerin bringt mir auf dem Palme
Nasza nowa nauczycielka niemieckiego doprowadza mnie do szału
sich mit Ach und Krach einen Sieg erkämpfen – wywalczyć sobie zwycięstwo z dużym trudem
Beispiel/Przykład: Manche Sportler haben sich heute mit Ach und Krach den Sieg erkämpft – Niektórzy sportowcy wywalczyli sobie dziś z dużym trudem zwycięstwo.
Eulen nach Athen tragen-wozić drewno do lasu.
Er ist Arzt. Ihm medizinische Ratschläge zu erteilen, heißt Eulen nach Athen tragen.
On jest lekarzem. Udzielanie mu medycznych porad, oznacza wożenie drewna do lasu.
Jemandem einen Bären aufbinden – Przywiązać komus niedźwiedzia, czyli po prostu kogoś okłamac. „Das ist doch völliger Blödsinn. Du willst mir wohl einen Bären aufbinden”- To kompletna bzdura. Chyba chcesz mnie oklamac.
Eulen nach Athen tragen-wozić drewno do lasu.
Er ist Arzt. Ihm medizinische Ratschläge zu erteilen, heißt Eulen nach Athen tragen.
jemandem das Wort aus dem Mund nehmen – wyjąć komuś z ust (słowo)
Genau! Du hast mir das Wort aus dem Mund genommen.
– Dokładnie! Wyjąłeś/aś mi to z ust.
Stein und Bein schwören – zaklinać na wszystko
Er hat mir Stein und Bein geschwören, dass er wird mir für immer lieben.
Zaklinał na wszystko, że zawsze będzie mnie kochał.
jemandem etwas unter die Nase reiben – wypominać coś komuś
Nach zehn Jahren hat mir mein Mann meine Dummheit unter die Nase gerieben.
Po dziesięciu latach mąż mi wypomniał moją głupotę
jemandem Brief und Siegel (auf etwas) geben ? gwarantować, ręczyć
Das kannst du mir ruhig glauben, dafür gebe ich dir Brief und Siegel!
Das kannst du mir ruhig glauben, dafür gebe ich dir Brief und Siegel!
Możesz mi spokojnie wierzyć, ręcze za to.
sich bis über die Ohren in jemanden verlieben- zakochać się w kimś po uszy
„Er hat sich in seiner Freundin uber die Ohren verliebt.”
nicht ganz auf der Höhe sein -> nie być w formie
Ich glaube, ich habe mich erkältet. Jedenfalls bin ich heute gar nicht ganz auf der Höhe.
Myślę, że się przeziębiłam. W każdym bądź razie nie jestem dziś w formie.
Die Beine in die Hand nehmen – brać nogi za pas
Als drei Polizisten begann einen Einbrecher zu jagen, musste er die Beine in die Hand nehmen und vor ihnen fliehen.
Kiedy trzej policjanci zaczęli gonić włamywacza, on musiał wziąć nogi za pas i uciekać przed nimi
Die Beine in die Hand nehmen- brać nogi za pas
Wenn drei Polizisten beginnt einen Einbrecher jagen, musste er die Bein in die Hand nehmen und vor ihnen fliehen
kiedy trzej policjanci zaczęli gonić włamywacza, musiał wziąć nogi za pas i uciekać przed nimi.
Nur Bahnhof verstehen – slabo cos rozumiec
Gestern war ich auf dem Schulung, aber hab ich nur Bahnhof verstanden – wczoraj bylem na szkoleniu, ale slabo zrozumialem.
sich etwas durch den Kopf gehen lassen – przemyśleć (przetrawić) coś
Vielen Dank für den Antrag, heute werde ich noch alles durch den Kopf gehen lassen und morgen treffen wir uns. – Bardzo dziękuję za propozycję, dzisiaj jeszcze sobie wszystko przemyślę i jutro się spotkamy.
jemandem Dorn im Auge sein – przeszkadzać (stören)
Sein Führungsstill ist uns schon lange ein Dorn im Auge – Jego styl zarządzania od dawna przeszkadza (jest solą w oku)
Kein Blatt vor den Mund nehmen – nie owijać w bawełnę.
Wenn es ums Geld geht, nimmt er kein Blatt vor den Mund – Kiedy (jeśli) chodzi o pieniądze, on nie owija w bawełnę.
oldene Berge versprechen ? obiecywać złote góry
Politiker versprechen oft goldene Berge, aber machen dann nichts.
(Politycy często obiecują złote góry, ale nic potem nie robią.)
Goldene*
Dagegen ist kein Kraut gewachsen – na to nie ma lekarstwa.
Gegen Dummheit ist kein Kraut gewachsen. – Na głupotę nie ma lekarstwa. :)
Mit dem Kopf durch die Wand wollen – bić głową w mur; Głową muru nie przebijesz.
Das ist nur ein Tropfen auf den heißen Stein – to kropla w morzu
Du bringst mich auf die Palme,wenn du immer drei Mal das sagst-na polski:bardzo mnie to irytyje kiedy mowisz to samo trzy razy.
sich nicht auf der Nase herumtanzen lassen – nie dać sobie w kasze dmuchać
kein Blatt vor dem Mund nehmen – być bezpośrednim
mit dem linken Bein aufstehen czyli wstać lewą nogą
Warum bist du heute so böse, bist du mit dem linken Bein aufgestanden?
Dlaczego jesteś dzisiaj taki zły, wstałęś lewą nogą?
Den Kopf verlieren – stracić głowę Als er sie kennen gelernt hat, hat er den Kopf verloren – Kiedy ją poznał , stracił głowę .
ein Auge zudrücken – przymykać na coś oko
Na gut, also ich werde das letzte Mal ein Auge zudrücken, das ist eure letzte Chance.
(No dobrze, ostatni raz przymykam oko, to jest wasza ostatnia szansa.)
Den Kopf verlieren – stracić głowę Als er sie kennen gelernt hat, gat er den Kopf verloren – Kiedy ją poznał , stracił głowę.
In den saueren Apfel beißen – robić coś czego się nie chce (etwas machen was man nicht möchte)
Ich werde wohl in den saueren Apfel beißen und die Nachtschicht übernehmen.
jemandem etwas von den Augen ablesen ? czytać komuś z oczu.
Mein Vater hat gestern mir die Wahrheit von den Augen gelesen.
Mój tata wyczytał mi wczoraj prawdę z oczu.
nicht alle Tassen im Schrank haben- mieć nierówno pod sufitem, lub chyba ktoś oszalał, ma nierówno pod deklem (gwara podwórkowa) Der hat ja nicht alle Tassen im Schrank – Ten to chyba oszalał. Ma nierówno pod sufitem.
nicht alle Tassen im Schrank haben- mieć nierówno pod sufitem lub ktoś oszalał. Eva hat ja nicht alle Tassen im Schrank – Ewa to chyba oszalała. Ma nierówno pod sufitem.
der Mensch ist des Menschen Wolf – człowiek człowiekowi wilkiem (ludzie są dla siebie okrutni i bezwzgledni)
Heutzutage kannst du niemanden vertrauen, der Mensch ist des Menschen Wolf – W dzisiejszych czasach nie możesz nikomu zaufać, człowiek człowiekowi jest wilkiem.
Den Braten riechen – na polski to by było ” czuć pismo nosem”
Die Fäuste in die Tasche ballen ” – co dosłownie znaczy ” grozić komuś skrycie „
Um den heißen Brei herumreden – owijać w bawełnę
„Thomas sagt nie, was er meint. Er redet um den heißen Brei herum” – Tomasz nigdy nie mówi, co ma na myśli. Owija w bawełnę ;)