Rodzaj rzeczownika w języku niemieckim wcale nie jest tak łatwy do ustalenia. Możemy oczywiście nauczyć się określonych reguł, które w pewien sposób mogą nam ułatwić opanowanie rzeczowników z odpowiednim rodzajem, jednak mimo wszystko należy w większości przypadków po prostu nauczyć się danego rzeczownika z rodzajnikiem, a od razu najlepiej też z liczbą mnogą. Nie ułatwia to nam zbytnio poszerzania zasobu słownictwa, gdyż tak naprawdę jedno słówko musimy zapamiętać z pewnym dodatkowym bagażem w postaci wspomnianego rodzajnika i liczby mnogiej.

Mimo wszystko pokażę wam kilka reguł, które uproszczą zrozumienie rodzaju rzeczownika. Wiele z tych reguł posiada jednak wyjątki, więc nie traktujmy ich jak jakiejś wyroczni, a raczej jak coś, co jest dodatkiem, wskazówką. Zacznijmy od znaczenia rzeczowników. Można je mianowicie podzielić na pewne grupy.

Rodzaju męskiego są w języku niemieckim:

• rzeczowniki, których znaczenie, rodzaj naturalny, zgadzają się z rodzajem gramatycznym (chodzi o ludzi i o zwierzęta)

der Vater (ojciec), der Onkel (wujek), der Bruder (brat), der Tiger (tygrys), der Hahn (kogut) itd.

• nazwy dni tygodnia

der Montag (poniedziałek), der Dienstag (wtorek) itd.

• nazwy miesięcy

der Januar (styczeń), der Februar (luty) itd.

• nazwy pór roku

der Frühling (wiosna), der Sommer (lato), der Herbst (jesień), der Winter (zima)

• nazwy stron świata

der Norden (północ), der Süden (południe), der Osten (wschód), der Westen (zachód)

• nazwy pór dnia

der Morgen (rano, ranek), der Vormittag (przedpołudnie), der Mittag (południe), der Nachmittag (popołudnie), der Abend (wieczór), wyjątek: die Nacht (noc), die Mitternacht (północ)

• nazwy marek samochodów

der Mercedes, der VW, der Audi, der Fiat, der BMW itd.

• nazwy alkoholi

der Wodka, der Cognac, der Whiskey, der Likör, wyjątek: das Bier (piwo)

• nazwy jezior i szczytów górskich

der Bodensee, der Bajkal, der Everest itd.

• nazwy przypadków gramatycznych, stopni i trybów

der Nominativ (mianownik), der Superlativ (stopień najwyższy), der Indikativ (tryb oznajmujący) itd.

• rzeczowniki tzw. odczasownikowe, ale bez końcówek

der Kuss (pocałunek; od küssen – całować), der Verlust (strata; od verlieren – tracić, gubić), der Lauf (bieg; od laufen – biegać) itd.

Można też wystosować podział za względu na końcówki rzeczowników. Tutaj jednak radzę zachować ostrożność, bo wiele końcówek występuje w różnych rodzajach. Wtedy należy nauczyć się takiego rzeczownika na pamięć. Podam tylko te końcówki i przykłady rzeczowników, nie będę natomiast zwracał uwagi na różnego rodzaju wyjątki, żeby już na tym etapie nie komplikować zbytnio sprawy.

Rodzaju męskiego są rzeczowniki o zakończeniach:

• -en

der Garten (ogród), der Boden (grunt, podłoga)

• -er

der Lehrer (nauczyciel), der Arbeiter (pracownik)

• -or, -ismus (rzeczowniki obcego pochodzenia)

der Direktor (dyrektor), der Professor (profesor), der Organismus (organizm), der Optimismus (optymizm)

• -ing

der Hering (śledź)

• -ig

der Honig (miód)

• -ent

der Student (student), der Assistent (asystent)

• -ist

der Pianist (pianista), der Artist (artysta)

…i kilka innych, rzadziej występujących końcówek.

Wkrótce opracuję podobne wskazówki dotyczące rodzaju żeńskiego i nijakiego w języku niemieckim.