Büchlein, Häuschen, Tischchen… zdrobnień używamy stosunkowo często, zauważalnie duże upodobanie do zdrabniania wszelkiego rodzaju rzeczowników zauważyłem wśród osób rozmawiających z dziećmi. Syneczku, zjadłeś śniadanko ze swojego nowego talerzyka? Itp. :) Ale nie przesadzajmy, we wszystkim ważny jest umiar.
Wracając do sedna. W języku niemieckim zdrobnienia tworzymy przede wszystkim (w Hochdeutsch, z pominięciem regionalizmów i dialektów) za pomocą dwóch przyrostków: -chen i -lein. Ich użycie warunkuje m.in. zakończenie rzeczownika, który ma być zdrobniony.
Przyrostka -lein używamy głównie wtedy, gdy rzeczownik kończy się na -g, -ch lub -ng, np.:
der Zwerg – das Zwerglein
das Buch – das Büchlein
das Dach – das Dächlein
der Ring – das Ringlein
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że przyrostka -chen używamy w pozostałych przypadkach, np.:
das Haus – das Häuschen
die Lampe – das Lämpchen
Teraz trochę rozwińmy temat. Podczas tworzenia zdrobnień od niemieckich rzeczowników dochodzi do wielu oboczności, a pewne litery lub pary liter należy opuścić. Konkret: tworzenie zdrobnień za pomocą -lein wymaga ZAWSZE Umlautu w zdrobnionym rzeczowniku (patrz powyższe przykłady), przy czym przy przyrostku -chen nie jest to już regułą, chociaż można by było tak przypuszczać, bo znaczna grupa zdrobnionych w ten sposób rzeczowników Umlaut posiada. Często jest poza tym tak, że rzeczowniki zakończone na -e tracą swoją końcówkę w formie zdrobnionej (die Rose – das Röslein), a w rzeczownikach zakończonych na –el, to -el znika (der Vogel – das Vöglein).
Jest jeszcze jedna bardzo ważna kwestia, która od samego początku pisania tego artykułu wydawała mi się oczywista, a jednak wypadałoby ją podkreślić. Wszystkie zdrobnienia w języku niemieckim są rodzaju nijakiego (das).
Niektórzy badacze języka, np.: Fleisch i Barz (Fleischer, W./Barz, I. [2007]: Wortbildung der deutschen Gegenwartsprache. Max Niemeyer Verlag, Tübingen) zwracają uwagę na inne uwarunkowania w użyciu naszych przyrostków. Twierdzą mianowicie, że końcówki -chen używa się głównie w literaturze, przy czym -lein dominuje w bajkach i poezji. Jako osoby uczące się niemieckiego możecie to jednak potraktować jako ciekawostkę. Warto też wiedzieć, że niektóre rzeczowniki można zdrabniać z użyciem dwóch końcówek, np. der Tisch – das Tischlein (np. w literaturze)/das Tischchen (raczej w języku potocznym).
Jeżeli macie jakiekolwiek pytania do tego tematu, zapraszam do zadawania ich w komentarzach.
Comments are closed.