Tłumaczenie zagadnienia stopniowania niemieckich przymiotników i przysłówków chciałbym zacząć od pokazania różnicy pomiędzy tymi dwiema częściami mowy. Mimo że przymiotniki i przysłówki mają w niemieckim bardzo często identyczne formy (gut może znaczyć zarówno dobrze, jak i dobry/a/e), to zachodzą miedzy nimi znaczące różnice. Zbiorę więc ich najważniejsze cechy. Później przejdę do poszczególnych zagadnień, podam także przykłady użycia w zdaniach oraz formy stopniowania nieregularnego.

Niemieckie przymiotniki:

• odmieniają się przez przypadki otrzymując tym samym końcówki odmiany (sprawdź tematy: odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym lub nieokreślonym);
• w zdaniu stoją w funkcji przydawki, określają więc rzeczownik;
• odpowiadają na pytania: jaki?, jaka?, jakie?.

Niemiecki przysłówki:

• są nieodmienne, mają więc tylko jedną formę, bez żadnych końcówek odmiany;
• w zdaniu stoją np. w funkcji orzecznika, z reguły na końcu tego zdania;
• odpowiadają na pytania: jak?, kiedy?;
• ulegają stopniowaniu, jeżeli pochodzą od przymiotników.

Wymienione wyżej różnice widać doskonale na poniższych przykładach:

Das ist ein schnelles Auto. ? To jest (jaki?) szybki samochód.
Sie hat einen neuen Computer gekauft. ? Ona kupiła (jaki?) nowy komputer.

Ich fühle mich heute nicht so gut. ? Nie czuję się dzisiaj zbyt (jak?) dobrze.
Warum fährst du immer so schnell? ? Dlaczego zawsze jeździsz tak (jak?) szybko?

Mimo powyższych rozbieżności, przymiotniki i przysłówki stopniują się w języku niemieckim według tych samych reguł. Widoczne są tutaj oczywiście pewne różnice, ale przy dokładnym przemyśleniu tematu raczej nie powinny one Wam zbytnio utrudniać życia. Przejdźmy do rzeczy.

Podobnie jak w języku polskim czy angielskim, w niemieckim też są 3 stopnie:

• stopień równy (Positiv),
• stopień wyższy (Komparativ),
• stopień najwyższy (Superlativ).

Stopień równy to ten, który poznajemy już na samym początku nauki. Przymiotniki nie mają końcówek poza tych pasujących do rodzaju gramatycznego, przysłówki też stoją bez żadnych końcówek, te są przecież nieodmienne. W stopniu równym używane są spójniki: so…wie ? tak…jak, genauso…wie ? dokładnie tak…jak, ebenso…wie ? tak samo…jak.

Stopień wyższy przymiotników i przysłówków tworzymy przede wszystkim poprzez dodanie końcówki ?er, np.: schnell ? schneller, interessant ? interessanter, breit ? breiter etc. Przymiotniki i przysłówki jednosylabowe otrzymują dodatkowo przegłos, jeżeli samogłoska tworząca tę sylabę to a, o lub u. Musi być to więc samogłoska, która ma w niemieckim alfabecie swoją formę z przegłosem (nie ma w niemieckim przecież i-Umlaut lub y-Umlaut), np.: alt ? älter, jung ? jünger etc. Przegłos dodawany jest też w stopniu najwyższym. Jeżeli przymiotnik lub przysłówek kończy się na ?el lub ?er, wtedy z tej końcówki w stopniu wyższym znika -e-, np.: dunkel ? dunkler, teuer ? teurer. W stopniu najwyższym to -e- wraca na swoje miejsce. W stopniu wyższym używany jest spójnik als ? niż.

Pamiętajcie, że przymiotniki w stopniu wyższym otrzymują końcówki oraz odmieniają się przez przypadki, przysłówki natomiast pozostają nieodmienne. Zerknijcie na przykłady użycia:

Klaus hat ein schnelleres Auto. ? Klaus ma (jaki?) szybszy samochód.
Sie hat einen neueren Computer gekauft. ? Ona kupiła (jaki?) nowszy komputer.

Warum fährst du jetzt noch schneller? ? Dlaczego jedziesz teraz jeszcze (jak?) szybciej?

Reguły tworzenia stopnia najwyższego chciałbym rozbić na dwie części, gdyż w tym stopniu widoczne są dosyć duże różnice.

Stopień najwyższy przysłówków tworzymy poprzez dodanie końcówki ?sten lub ?esten, w zależności od końcówki przysłówka w jego formie podstawowej. Jak się pewnie domyślacie, końcówkę ?esten otrzymają w stopniu najwyższym przysłówki zakończone np. na -t, -d, -z: (breit ? breiter ? am breitesten). Poza końcówką, przysłówek w stopniu najwyższym należy poprzedzić słówkiem am. W stopniu najwyższym używany jest spójnik von ? z, ze, od.

Przykłady stopniowania przysłówków

• schnell ? schneller ? am schnellsten
• hoch ? höher (znika ch) ? am höchsten
• interessant ? interessanter ? am interessantesten
• gefährlich ? gefährlicher ? am gefährlichsten
• bequem ? bequemer ? am bequemsten

Przykłady użycia stopnia najwyższego przysłówków w zdaniach

Dieses Gebäude ist am höchsten. ? Ten budynek jest najwyższy.
Deine Präsentation ist am interessantesten. ? Twoja prezentacja jest najbardziej interesująca.
Das Auto von Klaus ist am schnellsten. ? Samochód Klausa jest najszybszy.

Stopień najwyższy przymiotników jest już bardziej wymagający, gdyż do jego poprawnego utworzenia i zastosowania w zdaniu niezbędna jest znajomość końcówek odmiany przymiotnika. Schematy te pozostają takie same, jak w stopniu równym, jednak niektóre formy mogą brzmieć dziwnie, szczególnie te utworzone od dłuższych przymiotników. Końcówki stopnia najwyższego niemieckich przymiotników są podobne do końcówek przysłówków. Mianownik rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego będzie miał na końcu zawsze ?ste lub ?este, np.: der/die/das breiteste, der/die/das schnellste, der/die/das interessanteste etc. Jak da się zauważyć, słówkiem poprzedzającym przymiotnik w stopniu najwyższym jest tutaj rodzajnik określony. Jeżeli więc zmienia się rodzajnik (np. na skutek zmiany przypadków), to zmienia się też końcówka przymiotnika, np.: den interessantesten (biernik rodzaju męskiego lub celownik liczby mnogiej), die interessantesten (mianownik i biernik liczby mnogiej) etc.

Przykłady stopniowania przymiotników

• schnell ? schneller ? der/die/das schnellste
• bequem ? bequemer ? der/die/das bequemste
• langweilig ? langweiliger ? der/die/das langweiligste

Przykłady użycia stopnia najwyższego przymiotników w zdaniach

Klaus hat das schnellste Auto. ? Klaus ma najszybszy samochód.
Meinem Bruder gefällt dieses höchste Gebäude. ? Mojemu bratu podoba się ten najwyższy budynek.
Sie hat den bequemsten Sessel gekauft. ? Ona kupiła najwygodniejszy fotel.

Istnieje w języku niemieckim pewna grupa przymiotników i przysłówków, które stopniują się w sposób nieregularny. W tym przypadku tłumaczenie zasad jest zbędne, podam więc przykłady takich słówek.

• gut ? besser ? am besten/der, die, das beste
• bald ? eher ? am ehesten/der, die, das eheste
• gern ? lieber ? am liebsten/der, die, das liebste
• oft ? öfter/häufiger ? am häufigsten/der, die, das häufigste
• viel ? mehr ? am meisten/der, die, das meiste
• nah ? näher ? am nächsten/ der, die, das nächste

Wskazówki i dodatkowe informacje

• W języku niemieckim nie występuje stopniowanie opisowe, jak to ma miejsce np. w angielskim, kiedy to przymiotnik jest dłuższy (interesting ? more interesting ? the most interesting), każdy niemiecki przymiotnik i przysłówek stopniujemy więc według podanych wyżej reguł (interessant ? interessanter ? am interessantesten).
• Jako pierwsze potrzebne jest uczącym się stopniowanie przymiotników w roli orzecznika (am schnellsten, am besten), dlatego też temu zagadnieniu należy poświęcić na początku więcej uwagi.
• Spójniki wie czy als mogą także występować w tzw. zdaniach porównawczych, wtedy wprowadzają one szyk końcowy (czasowniki w formie osobowej znajduje się na końcu zdania).

To tyle ode mnie. Starałem się ująć temat możliwie zwięźle i jasno, chociaż może się Wam wydawać inaczej, w końcu trochę się tego nazbierało :)

Foto: sxc.hu