Niemieckie słówka jak np.: Kaugummi, Pilzkopf czy La Ola odzwierciedlają ducha czasu określonych epok, które mamy już za sobą. Słowa te znalazły też swoje miejsce w słowniku Duden, tworzą one dosyć ważny element niemieckiej historii oraz historii języka niemieckiego, więc specjalnie na ich cześć już jakiś czas temu przygotowana została specjalna prezentacja pokazująca hasła najpopularniejsze w latach od 50. do 90. Jeżeli nie znacie jeszcze tego materiału, to zachęcam do obejrzenia, naprawdę jest to kawał dobrej roboty. Nie zaszkodzi też poszperać w wersji online słownika Duden w poszukiwaniu znaczeń zaprezentowanych słówek. Można dzięki temu nauczyć się kilku nowych rzeczy. Zapraszam na seans ;)
Nareszcie dobrnąłem w słowniku tematycznym ASGARD do kategorii przysłów po niemiecku. Cieszę się, bo już od jakiegoś czasu zbierałem się do napisania właśnie czegoś takiego, gdyż uważam, że przysłowia stanowią bardzo ważny i interesujący element nauki właściwie każdego języka. Są to swoiste ciekawostki, których chętnie się uczymy. Sam pamiętam, jak jeszcze na studiach pochłaniałem wszelkie powiedzenia i przysłowia niemieckie, ich nauka sprawiała mi przyjemność. Zanim zagłębicie się w zamieszczoną niżej listę przysłów, chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną, bardzo ważną rzecz: nigdy nie próbujcie tłumaczyć przysłów ani powiedzeń dosłownie na język niemiecki lub polski. To się po prostu nie uda, przysłowia i powiedzenia zawsze powstają na skutek czegoś konkretnego i charakterystycznego dla jakiegoś regionu/kraju (np. wydarzenia) i czegoś, co niekoniecznie ma swoje odniesienie w obcej kulturze czy języku.
Apetyt rośnie w miarę jedzenia – Der Appetit kommt beim Essen
Bez pracy nie ma kołaczy – Ohne Fleiß kein Preis
Bez pracy nie ma kołaczy – Faul bekommt wenig ins Maul
Błądzenie jest rzeczą ludzką – Irren ist menschlich
Brak wiadomości jest dobrą wiadomością – Keine Nachricht gute Nachricht
Cel uświęca środki – Der Zweck heiligt die Mittel
Chłodny maj, dobry urodzaj – Ein kühler Mai bringt Gras und Heu
Ciągnie swój do swojego – Gleich und gleich gesellt sich gern
Cicha woda brzegi rwie – Stille Wasser sind tief
Słówko Tygodnia, które prezentuję Wam dzisiaj, znalazłem na stronie „Jugendwort des Jahres” na Facebooku. Strona ta ma na celu wybranie słówek, które są bardzo popularne w języku młodzieżowym (die Jugendsprache). Akcję prowadzi wydawnictwo Langenscheidt, wydany został także słowniczek „Hä?? Jugendsprache unplugged 2012”, gdzie znajdziecie wyjaśnienie wszystkich dziwnych słówek młodzieżowych w języku niemieckim oraz ich tłumaczenie na angielski, hiszpański i francuski. Jego okładka to zarazem miniaturka tego wpisu, kilka stron możecie przeglądnąć na samym dole wpisu. Więcej słówek i skrótów z języka młodzieżowego znajdziecie też w innym wpisie na blogu.
Słówko Offliner jest anglicyzmem i oznacza osobę, która (na jej szczęście lub nieszczęście) raczej nieczęsto korzysta z Internetu. Nie interesuje się ona treściami tam zamieszczanymi ani sieciami społecznościowymi (soziale Netwerke). Powodem może być małe doświadczenie (die Erfahrung) lub po prostu przekonanie (die Überzeugung), że Internet nie jest potrzebny do życia.
Przeklinać każdy może… może nie każdy powinien. Przeklinają (prawie) wszyscy: kobiety, mężczyźni, lekarze, strażacy, policjanci, nauczyciele, uczniowie… Przeklinanie jest także kulturą języka, chociaż słowo „kultura” trochę nie pasuje do kontekstu. Przekleństwa (die Schimpfwörter) i wulgaryzmy od zawsze należały do naszego języka i każdego języka, który jest dla nas obcym, także do języka niemieckiego. Stąd właśnie pomysł na to Słówko Tygodnia. Nie można przecież udawać, że wulgaryzmy nie istnieją, tym bardziej, że przekleństwa po niemiecku są dosyć liczne. Warto więc znać ten element języka, warto zwrócić na niego uwagę. Tym bardziej, że ostatnio przeklinanie staje się coraz bardziej popularne, wszystko za sprawą ACTA…
Z trzonem „schimpf” można utworzyć sporo innych, powiązanych słówek, np.:
- das Schimpfwort (die Schimpfwörter) – wyzwisko, przekleństwo
- der Schimpfer (die Schimpfer) – osoba, która dużo przeklina
- die Schimpferin (die Schimpferinnen) – jw., ale w odniesieniu do kobiet
- der Schimpfname – przezwisko, wyzwisko
- die Schimpferei (die Schimpfereien) – ciągłe przeklinanie
- beschimpfen – zwyzywać, zwymyślać kogoś
- schimpflich – obelżywy
O tym, skąd pomysł na takie właśnie Słówko Tygodnia już za chwilę, najpierw krótko o znaczeniu, bo der/das Blackout (tak, rzeczownik ten ma dwa rodzaje: męski i nijaki) ma ich właściwie kilka, np.: zaburzenie świadomości, zamroczenie, chwilowa utrata wzroku spowodowana nagłym przyspieszeniem (np. u pilotów), awaria prądu oraz pustka w głowie. To ostanie tłumaczenie nas dzisiaj interesuje, zaraz je co nieco rozwinę, ale wcześniej podam kilka przykładów użycia:
- Ich konnte nichts sehen, weil ich einfach ein/einen Blackout hatte. – Nie widziałem/am nic, bo mnie po prostu zamroczyło.
- In der Prüfung hat sie immer ein/einen Blackout. – Na egzaminie ona zawsze ma pustkę w głowie.
Wymowa słówka „Blackout” (czyta MattAT z forvo.com):
Ajjjj, znowu poślizg z publikowaniem Słówka Tygodnia (miesiąc? o_O). Trudno, nic nie poradzę, nadal jest mi bardzo ciężko dotrzymać terminów publikacji tych stałych punktów na blogu. Mam po prostu mnóstwo pracy zawodowej i nie zawsze starcza mi czasu na blogo-hobby. Na gut, ale do rzeczy. Na słówko „Aldisierung” wpadłem kilka dni temu, przeglądając pewną galerię zdjęć na stronie Deutsche Welle. Wzięło się ono od nazwy sklepu ALDI. Pierwszy sklep z tej sieci powstał w Essen (Nordrhein-Westfalen), był to malutki sklepik, taki Tante-Emma-Laden. Dzisiaj ALDI ma swoje sklepy w wielu krajach Europy, ale też za Oceanem.
Wracając do naszego słówka, pojawiło się ono w króciutkim tekście wprowadzającym prezentację 10 prac artystów (wystawionych w Wilhelm-Hack-Museum w Ludwigshafen na wystawie „I love ALDI: Discount-Kultur”) poruszających różne tematy związane z ALDI. Jeżeli chodzi o znaczenie, to moim zdaniem słówko wyraża kulturę tzw. tanich zakupów w dyskontach, kulturę zakupów różnych towarów objętych promocją itp. Wskazuje na to także tytuł samej wystawy. Natomiast wspomniany na początku akapitu tekst brzmi następująco:
Jak przypomniało mi się to słówko, pomyślałem sobie jedno: znajomo brzmi. A nie? Nie dlatego, że usłyszałem to może kiedyś w odniesieniu do własnej osoby, bo nie piję alkoholu. Mnie można by było określić raczej jako Aquaholiker :) Aquaholiker to osoba, która pije (np. na imprezach) tylko wodę (das Wasser) lub też inne bezalkoholowe płyny, np. sok (der Saft). Besoffski brzmi znajomo z zupełnie innego powodu, mianowicie z powodu końcówki „-ski”. Tak polsko jakoś, nieprawda? TyczkowSKI, KowalSKI, TrąbalSKI, WasilewSKI, DąbrowSKI (zbieżność nazwisk i osób przypadkowa:).
Tutaj zradza się pytanie: Czy Niemcy wymyślili sobie to słówko wzorując się na Polakach? Czy powstało ono w oparciu o stereotyp Polaka-pijaka? Coś mi się tak właśnie wydaje, że ma ono niestety polskie korzenie. Na gut, ale żeby tak dokładnie zrozumieć co mam na myśli, należy znać etymologię (chyba mogę użyć tutaj takiego określenia) słówka Besoffski (pijak, pijana osoba). Wszystko zaczęło się od czasownika saufen – chlać, nie, nie pić (trinken), ale chlać (saufen). Jak ktoś za długo säuft (chleje), staje się besoffen (zalany, nachlany), jeżeli za często jest besoffen, to ma już bardzo blisko do Besoffski. Dodałbym dla ułatwienia malutkie równanie: besoff + ski = Besoffski. W sumie niegłupi wyszedłby także rebus, np.: besoffen + Kowalski = ??? :) Jak nic to „-ski” na końcu ma związek z Polakami, bo jak nie z Polakami, to z kim/czym? Jeden z drugim powie zaraz „ukryta opcja niemiecka”, ale jak tak powie/pomyśli, to ten blog nie jest po prostu dla niego. Żegnam więc! Leb wohl!
Dla tych, którzy zostali mam jeszcze kilka ciekawostek.
Pomysł na dzisiejsze Wort der Woche przyszedł mi do głowy zupełnie spontanicznie. Ni z tego, ni z owego przypomniałem sobie o niemieckim filmie (der Film, die Filme) z 2006 roku, który nazywa się właśnie Knallhart, reżyseria Detlev Buck (trailer tego filmu zobaczycie na dole wpisu). Swoją myśl postanowiłem natychmiast przelać na wirtualny papier, aby następnie podzielić się nią ze światem.
Słówko knallhart, mogące występować jako przymiotnik (das Adjektiv, die Adjektive) lub też przysłówek (das Adverb, die Adverbien), ma wiele znaczeń (die Bedeutung, die Bedeutungen), np.: twardy, nieugięty, nieustępliwy, bezlitosny itd. Pojawia się ono przede wszystkim w języku potocznym, chociaż możemy je także znaleźć w źródłach posługujących się raczej językiem Hochdeutsch. Wystarczy spojrzeć na poniższe przykłady (das Beispiel, die Beispiele):
- Und wie bei Matthes ist dieser Moment nicht sentimental, sondern knallhart und absolut stimmig. (spiegel.de)
- Knallhart, explosiv, gnadenlos: Rowan Atkinson hat als Agent Johnny English am Wochenende die meisten Zuschauer ins Kino gelockt. (focus.de)
- Ihre Fantasie kannte keine Grenzen: knallharte Konkurrenzkämpfe im Unternehmen, Mobbing im Büro, Betrugsversuche im Geschäftsalltag, internationale Geldwäschemanöver, Morde, die einen erschauern lassen. (faz-institut.de)
- Der knallharte Ehevertrag für William und Kate. (welt.de)