Zdania oznajmujące w języku niemieckim mogą być tworzone z użyciem dwóch rodzajów szyku wyrazów: prostego oraz przestawnego. Temu zagadnieniu chciałbym poświęcić dzisiejszy wpis. Pamiętajmy, że omawiane będą zdania proste, czyli najprościej mówiąc takie, gdzie nie występują spójniki (np. weil, aber, denn, obwohl, sondern, dann etc.).

Zanim przejdę do wytłumaczenia szyku prostego i przestawnego, koniecznie muszę zaznaczyć, że w KAŻDYM zdaniu oznajmującym w języku niemieckim jego ORZECZENIE (czyli czasownik w formie osobowej) stoi ZAWSZE na DRUGIM LOGICZNYM miejscu. Nie na drugim licząc wyrazy, ale na drugim logicznym. Podane niżej przykłady powinny rozwiać wszelkie wątpliwości w tej kwestii.

Szyk prosty w języku niemieckim

Zdanie w szyku prostym rozpoczynamy zawsze podmiotem. Taką funkcję może pełnić przykładowo zaimek osobowy (np.: ich, du, wir, Sie), rzeczownik (die Kinder, der Hund, die Frau itd.), rzeczownik z inną częścią mowy, np. z zaimkiem dzierżawczym (np.: meine Familie, deine Frau itd.). Orzeczenie to ZAWSZE czasownik w formie osobowej, czyli w formie zgodnej ze stojącym przed nim podmiotem. Po tych dwóch najważniejszych elementach stoją pozostałe części zdania, czyli np.: dopełnienia [z reguły najpierw Dativ, później Akkusativ, na końcu Genitiv i dopełnienia przyimkowe], okoliczniki miejsca, czasu przyczyny, sposobu itd.). Ładnie obrazuje to poniższy schemat:

podmiot + orzeczenie + pozostałe części zdania

Szyk prosty – przykłady zdań

Ich gehe am Montag ins Kino.

Wir kochen am Abend eine Suppe.

Die Kinder spielen draußen.

Meine Familie isst in der Küche.

Szyk przestawny w języku niemieckim

Nie ma określonej reguły na to, co rozpoczyna zdanie w szyku przestawnym. Możemy tam postawić każdą część zdania, którą chcemy w pewien sposób podkreślić, zaakcentować. Z reguły nie może to być czasownik, chociaż zdarzają się też takie sytuacje, np.: Begonnen haben wir erst am Abend, nicht am Mittag.

Zdanie w szyku przestawnym rozpoczynamy więc przykładowo określeniem czasu, później (na drugim logicznym miejscu) koniecznie musi stać orzeczenie, a po nim stawiamy podmiot oraz ewentualnie inne części zdania. Schematycznie wyglądałoby to tak:

pozostałe części zdania + orzeczenie + podmiot + inne części zdania

Szyk przestawny – przykłady zdań

Am Montag gehe ich ins Kino.

Ins Kino gehe ich am Montag.

Am Abend kochen wir eine Suppe.

Eine Suppe kochen wir am Abend.

Draußen spielen die Kinder.

In der Küche isst meine Familie.

Teoretycznie to wszystko, co powinniście wiedzieć o szyku zdania oznajmującego w języku niemieckim. Praktyka może jednak podsunąć Wam inne przykłady, które wprowadzą zamieszanie, ale nie powinniście się tym przejmować, jeżeli ogarniecie powyższe informacje i zrozumiecie reguły rządzące szykiem, to najtrudniejsze macie za sobą.

Chyba najlepszym i najprostszym w przygotowaniu ćwiczeniem na szyk wyrazów w zdaniu jest układanie zdań z rozsypanki wyrazowej. Podam więc kilka poleceń, a Wy spróbujcie podać odpowiedzi w komentarzach. Do każdego punktu należy ułożyć przynajmniej jedno zdanie w szyku prostym oraz przestawnym. Pamiętajcie o odmianie czasownika.

Szyk wyrazów w zdaniu niemieckim – ćwiczenie

1. bleiben – zu Hause – er – den ganzen Tag
2. gehen – du – am Abend – in den Park
3. am Dienstag – nach Berlin – fliegen – wir
4. am Wochenende – ihr – bleiben – in der Arbeit
5. deine Eltern – ans Meer – im Sommer – fahren
6. sein Hund – im Wohnzimmer – liegen – seit einer Stunde

Gdybyście chcieli zgłębić temat zastosowania różnych szyków w zdaniach złożonych oraz powtórzyć zdania pytające, polecam następujące wpisy:

• Zdanie złożone współrzędnie w języku niemieckim
• Różnica pomiędzy WANN, WENN i ALS
• Zdania z „weil” i „denn” – zdania okolicznikowe przyczyny
• Zdania przyzwalające z obwohl i trotzdem
• DANN i DENN – różnice w użyciu, przykłady, ćwiczenie online
• W-Fragen – zdania pytające w języku niemieckim

Jeżeli macie dodatkowe pytania do tego tematu, zapraszam do komentowania.